Tết Đoan Ngọ diễn ra vào ngày 5/5 âm lịch, là một ngày lễ quan trọng trong văn hoá cổ truyền của người dân Việt Nam. Tuy nhiên không phải ai cũng biết Tết Đoan Ngọ là gì cũng như nguồn gốc, ý nghĩa của Tết Đoan Ngọ. Trong bài viết này, hãy cùng thpt-nguyenvancu-brvt.edu.vntìm hiểu về ngày Tết Đoan Ngọ cùng nghi thức thờ cúng Tết Đoan Ngọ tại Việt Nam nhé!

1. Nguồn gốc và ý nghĩa của Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ, hay còn được biết đến như Tết Đoan Dương, là một lễ hội truyền thống được tổ chức vào giờ Ngọ, ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch hàng năm. Lễ hội này có nguồn gốc từ nhiều quốc gia Đông Á như Việt Nam, Triều Tiên, Đài Loan, Nhật Bản và Trung Quốc.

Nguồn gốc của Tết Đoan Ngọ

Từ “Đoan” mang ý nghĩa mở đầu, còn “Ngọ” chỉ khoảng thời gian từ 11 giờ sáng đến 1 giờ chiều, là thời điểm truyền thống để cử hành lễ ăn tết. Tết Đoan Ngọ được tổ chức vào lúc mặt trời bắt đầu ngắn nhất, gần trời đất nhất.

Ở Việt Nam, lễ hội này còn được biết đến với cái tên gần gũi và dân dã là “tết giết sâu bọ”. Theo truyền thuyết, sau khi thu hoạch, nông dân mừng rỡ vì trúng mùa, nhưng sâu bọ đột ngột tăng nhanh và ăn mất lợi nhuận. Để giải quyết tình hình, một ông lão tự xưng là Đôi Truân xuất hiện và chỉ dẫn người dân cách tổ chức lễ cúng để đuổi sâu bọ. Mỗi gia đình đều lập một đàn cúng, thực hiện các bước đơn giản với bánh tro và trái cây, sau đó tham gia hoạt động thể dục. Kết quả là sâu bọ bị tiêu diệt và cây trái được bảo vệ.

Ý nghĩa của Tết Đoan Ngọ

Theo truyền thuyết, ông Đôi Truân đã dặn rằng, mỗi năm vào ngày Tết Đoan Ngọ, việc tổ chức lễ cúng theo những hướng dẫn của ông sẽ giúp người dân trị được sâu bọ. Để tưởng nhớ sự kiện này, người dân đặt tên cho ngày này là “Tết diệt sâu bọ” hay “Tết Đoan Ngọ.”

Năm 2024, Tết Đoan Ngọ 5/5 âm lịch sẽ diễn ra vào Thứ Hai, 10 tháng 6, 2024 ( dương lịch).

2. Tết Đoan Ngọ ăn gì?

Tết Đoan Ngọ ăn gì là một tập tục quan trọng, với những món ăn đặc trưng như rượu nếp, bánh tro, hoa quả, thịt vịt, chè trôi nước, và chè kê, đều mang theo nguồn gốc và ý nghĩa lâu dài.

Tết Đoan Ngọ ăn gì?

– Rượu nếp, nếp cẩm: Được xem là phương pháp “tiêu diệt sâu bệnh” bên trong cơ thể, những loại ký sinh gây hại thường ngoi lên vào ngày 5 tháng 5 âm lịch. Rượu nếp, nếp cẩm với vị chua, cay, chát đặc trưng, đặc biệt là nếu thưởng thức vào buổi sáng, được coi là cách hiệu quả để loại bỏ chúng.

– Bánh tro: Một loại bánh có màu vàng đậm, được làm từ gạo nếp ngâm cùng nước tro từ cây khô, gói trong lá chuối và luộc. Bánh tro không chỉ là món ngon mà còn mang ý nghĩa truyền thống sâu sắc.

– Hoa quả: Quả mận, xoài xanh được lựa chọn với mong muốn “tiêu diệt sâu bệnh” bên trong cơ thể, ăn chúng vào buổi sáng là cách truyền thống để bảo vệ sức khỏe.

– Thịt vịt: Món không thể thiếu của người miền Trung, tin rằng việc ăn thịt vịt sẽ giúp cơ thể mát mẻ hơn trong những ngày nắng nóng của tháng 5.

Thịt vịt

– Chè trôi nước: Món ngon miền Nam, với viên chè bột nếp và nhân đậu xanh, ăn kèm với nước cốt dừa mang lại hương vị man mát và thơm ngon.

Chè trôi nước

– Chè kê: Món ăn đặc trưng của người Huế, chế biến từ hạt kê và đường, thêm chút gừng, tạo ra một nồi chè kê thơm phức và hấp dẫn.

Những món ăn truyền thống này không chỉ mang lại hương vị đặc biệt mà còn giữ gìn và kế thừa giá trị văn hóa lâu dài của ngày Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam.

3. Cúng Tết Đoan Ngọ tại Việt Nam

3.1 Lễ Gia Tiên

Mâm cúng lễ Gia Tiên gồm:

• Mâm cơm chay.

• Các loại bánh chay và xôi chay.

• Ba chén rượu ba màu trắng, đỏ, vàng, với pha một chút hùng hoàng.

• 9 bông hoa đồng tiền đỏ được cài lên mâm hoa quả.

• Ba chén nước trà với ba hương vị khác nhau, cùng vàng thuyền, vàng thỏi, vàng lá.

• Mâm hoa quả ngũ sắc với đủ năm vị: cay, chua, đắng, mặn, ngọt.

• Một lượng tiền âm phủ nhỏ.

Mâm cúng lễ Gia Tiên

Văn khấn Tết Đoan Ngọ trong nhà:

Người cúng đốt 9 ngọn nến, thắp 9 nén nhang, quỳ lạy 9 lạy và khấn:

“Con nhất tâm kính bái, cung thỉnh cha mẹ, ông bà, gia tiên tiền tổ nội ngoại, hôm nay là ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch, ngày Tết Đoan Ngọ năm (thời gian hiện tại) vào giờ nhâm ngọ thanh long hoàng đạo là giờ cát tường, chúng con với tấm lòng thành kính hiếu nghĩa xin sửa soạn lễ vật, tiền vàng, nhang đăng cung thỉnh kính mời cha mẹ, ông bà, cùng gia tiên tiền tổ nội ngoại hạ đàn thụ hưởng và chứng giám cho tấm lòng thành kính của chúng con.

Kính lạy cha mẹ ông bà cùng gia tiên nội ngoại, nhân ngày Tết Đoan Ngọ con cung thỉnh kính mời gia tiên nội ngoại trợ duyên cho chúng con làm lễ cầu xin Thượng Đế, Ngọc Hoàng Đại Đế bảo vệ mùa màng cho nhân dân, gia ân cho hương linh tiên tổ được mát mẻ ở nơi thiên giới, chúng con thỉnh cầu cha mẹ, ông bà, gia tiên tiền tổ nội ngoại phù hộ độ trì cho chúng con, Cầu tài tài đến. Cầu phúc phúc lai. Cầu đức đức thịnh. Cầu lộc lộc tồn. Hanh thông sự nghiệp vạn sự cát tường như ý.

Chúng con nhất tâm quy mệnh lễ, thành kính cung thỉnh lên gia tiên nội ngoại cầu xin gia tiên chứng lễ.

Chúng con xin đa tạ.

Chúng con xin đa tạ.

Chúng con xin đa tạ.”

3.2 Lễ cầu xin Ngọc Hoàng Đại Đế và Thần Tiên

Mâm cúng ngoài trời gồm:

• Bàn lễ được trải một tấm vải đỏ rộng.

• Mâm hoa quả ngũ sắc với đủ năm vị.

• Các loại bánh chay và một mâm xôi.

• 5 chén rượu năm màu trắng, đỏ, vàng, xanh, đen, được pha thêm chút hùng hoàng.

• 9 bông hoa đồng tiền đỏ được cài lên mâm hoa quả.

• Một chiếc lọng đỏ có viền vàng.

• 5 chén nước trà với năm hương vị khác nhau, cùng vàng thuyền, vàng thỏi, vàng lá.

Mâm cúng ngoài trời

Lễ cầu xin Ngọc Hoàng Đại Đế và Thần Tiên thường được tiến hành ngoài trời, đặt đàn lễ quay mặt về hướng Nam để tạo nên không khí trang trọng và linh thiêng.

Văn khấn Tết Đoan Ngọ ngoài trời:

Thắp 9 ngọn nến, 9 nén nhang và đọc kinh:

“Đốt nến và đọc kinh. Khởi tâm thắp nến. Hào quang sáng bừng. Tâm thân thanh tịnh. Gạt bỏ phiền ưu. Thái thượng đại đan. Từ quang phổ chiếu. Thần tiên chứng đàn.Thắp nhang và đọc kinh. Hương phần bảo đỉnh. Khí đạt huyền không. Thần nhân hợp nhất. Yết kiến nguyệt cung. Thần thông linh hiển. Pháp hiện cửu vân. Đan điền linh tụ. Tâm quy mệnh lễ. Cáo hạ thần tiên.”

Quỳ xuống lễ 9 lễ. Văn khấn rằng:

“Con xin trấn minh nhất tâm quy mệnh lễ. Kính lạy Thượng Đế. Kính lạy Hỗn Côn Sư Tổ. Kính lạy Hồng Quân Lão Tổ. Kính lạy Ngọc Hoàng Đại Đế, Đông phương Thanh Đế, Nam phương Xích Đế, Tây phương Bạch Đế, Bắc phương Hắc Đế. Kính lạy Hàng Ma đại đế thánh quân, Trừ Ma đại đế thánh quân, Giáo Hóa đại đế thánh quân. Kính lạy Tam Thanh Sư Tổ, Nguyên Thủy Thiên Tôn, Đạo Đức Thiên Tôn, Linh Bảo Thiên Tôn. Kính lạy Càn khôn đại chiến thần Cửu Thiên Huyền Nữ, Thái Thượng Lão Quân, Huyền Thiên Trấn Vũ. Kính lạy chính nhất tổng quản đại Thần Tài.

Kính lạy: Chư vị Thần Tướng. Thượng đàm thần tướng thiên thiên tướng. Trung đàm thần tướng thiên thiên binh. Hạ đàm thần tướng thiên thiên mã. Kính lạy Tứ Đức Thánh Mẫu. Kính lạy Tứ Hải Long Vương. Kính lạy, Tản Viên Sơn Thánh Đô Đại Thành Hoàng. Kính lạy, Quốc chủ Đại Vương cảm thần Bạch Mã Linh Lang, cùng chư vị Thánh Quốc. Kính lạy chư vị Sơn thần, Long thần, Thổ địa, Thổ công táo quân, Thổ kỳ, cùng chư vị thần tiên trong tam giới, hạ đàn chứng lễ.

Hôm nay là ngày Tết Đoan Ngọ giữa thiên địa minh chứng, chúng con nhất tâm thành kính sửa soạn lễ vật tiền vàng, nhang đăng cung thỉnh tấu sớ kính trình lên Ngọc Hoàng Đại Đế cùng chư ngài, xin chư ngài gợi ý lên Thượng Đế khai ân minh xét cho toàn cõi trần gian được giải thoát mọi kiếp nạn, tất cả tà ma, quỷ trùng không làm hại được dương gian, mùa màng được bội thu, chúng sinh đều được hoan ca hưởng đại phúc, người tốt vì dân vì nước, người lương thiện, người không sát sinh, được tăng thọ, tích phúc, được ban cho tài lộc, quan lộc, phúc lộc, vận khí hanh thông vạn sự như ý nguyện.

Cầu xin Thượng Đế, Ngọc Hoàng Đại Đế, cùng chư ngài khai ân ban cho những linh hồn gia tiên của chúng con được hưởng đặc ân của Thượng Đế, được lên thiên giới hưởng đại phúc đại lộc.

Chúng con cầu xin Thượng Đế, Ngọc Hoàng Đại Đế cùng chư ngài minh anh xoi xét để các vị Thần Tiên chuyên diệt quỷ trừ tà trong tam giới được ra tay trừng phạt những kẻ ác nhân thất đức, hách dịch cường quyền ở trần gian, trừng phạt bọn trùng yêu, tà quái làm hại mùa màng.

Chúng con trấn minh nhất tâm thành kính nguyện rằng: Cầu tài tài đến, cầu phúc phúc lai, cầu đức đức thịnh, cầu lộc lộc tồn, ỷ trượng chư thiên, cung đức giáng hạ, hương biến tam giới thấu cửu trùng thiên. Chúng con cầu nguyện cho bách gia trăm họ và nhân dân Việt Nam, gia toàn khang ninh, nhân an vật thịnh, hiển vinh thụ huệ, thế thế chi an, ngàn thu vạn vạn tuế.

Nguyện cầu cho toàn cõi chúng sinh trong tam giới đều được hưởng ân huệ của Thượng Đế, vạn vật tự nhiên đều vinh danh Thượng Đế.

Chúng con xin đa tạ.

Chúng con xin đa tạ.

Chúng con xin đa tạ.”

Sau khi đọc xong văn khấn thì lại quỳ lễ 9 lần.

Như vậy, với những thông tin trên, chắc hẳn bạn đã biết Tết Đoan Ngọ là gì và có nguồn gốc, ý nghĩa như thế nào rồi phải không? Theo dõi YODY.VN để cập nhật thêm những thông tin thú vị khác nhé