Khám phá: Gaslighting là gì? Các cách phòng tránh bị thao túng tâm lý

Gaslighting là gì? Đây là thuật ngữ dùng để chỉ hành động thao túng tâm lý người khác với mục đích không tốt. Cùng thpt-nguyenvancu-brvt.edu.vntìm hiểu sâu hơn về gaslighting qua bài viết dưới đây nhé!

1. Gaslighting là gì? Nguồn gốc gaslighting là gì?

Gaslighting là gì?

Gaslighting là một hình thức thao túng tâm lý người khác, mà mục tiêu chính là làm cho họ tự nghi hoặc nhận thức, trải nghiệm và chính bản thân họ một cách sai lệch hoặc không chính xác. 

Thuật ngữ này xuất phát từ vở kịch “Gas Light” năm 1938, nơi người đàn ông trong câu chuyện cố gắng điều khiển và thao túng người vợ của mình để làm cho cô tin rằng cô đang mất trí, nhằm mục đích cuối cùng là có thể trộm đồ trang sức và đá quý của cô một cách dễ dàng. 

Trong việc thực hiện kế hoạch này, người đàn ông này sử dụng đèn ga và âm thầm tìm kiếm những báu vật đã giấu trong nhà. Khi người vợ nghe thấy tiếng bước chân và nhận ra đèn ga giảm sáng, người đàn ông cố gắng thuyết phục vợ rằng không có điều gì bất thường xảy ra, và tất cả những điều đó chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng của người vợ.

Gaslighting có thể xuất hiện trong nhiều bối cảnh khác nhau, bao gồm các mối quan hệ tình yêu, gia đình, tình bạn, công việc và nơi học tập.

2. Mục đích của gaslighting là gì?

Mục đích của gaslighting

Gaslighting là hành vi thao túng tâm lý người khác, và nghiên cứu đã tiết lộ rằng nguyên nhân sau hành động này thường liên quan đến sự đe doạ đến sự hiện diện, vị trí hoặc quyền lực của người thực hiện hoặc đến việc họ muốn kiểm soát người khác để đạt được mục tiêu cá nhân của họ.

Gaslighting cũng có thể xuất phát từ lòng tự ái và tham vọng, khi người thực hiện muốn tỏ ra xuất sắc hơn người khác và thể hiện sự ưu việt một cách không tỷ đối. Họ luôn cố gắng đánh giá cao bản thân mình trong khi đánh đánh giá thấp người khác, và luôn ở vị trí đúng trong mọi tình huống.

Gaslighting có thể xảy ra ở nhiều bối cảnh khác nhau, bao gồm cả môi trường làm việc. Tại nơi công sở, người thực hiện hành vi này có thể là đồng nghiệp, quản lý hoặc thậm chí là khách hàng. Họ muốn thể hiện sự kiểm soát, áp đả và xác lập quyền lực mà không cần phải nói trực tiếp.

Một cách đơn giản để mô tả gaslighting là “Miệng nam mô, bụng bồ dao găm,” trong đó người thực hiện che đậy những mục tiêu thực sự của họ và tạo ra sự mất hiểu biết và bất đồng quan điểm trong người khác.

Khảo sát đã cho thấy đến 58% người tham gia đã trải qua gaslighting tại nơi làm việc. Trong bối cảnh công sở, hành vi này có thể xuất hiện từ các nguồn khác nhau như đồng nghiệp, quản lý hoặc thậm chí khách hàng, và thường nhằm mục đích kiểm soát và đánh bại người khác mà không cần phải trình bày rõ ràng.

3. Dấu hiệu bị gaslighting là gì?

3.1 Để ý tới lời nói và hành động

Dấu hiệu bị gaslighting là gì?

Cách thường nhất để thực hiện hành vi gaslighting là thông qua việc sử dụng lời nói. Mục tiêu của những người này là khiến bạn tự nghi hoặc hoài nghi về chính bản thân, sau đó khiến bạn mất hướng trong suy nghĩ của mình, dẫn đến việc thay đổi tư duy theo hướng mà họ mong muốn. Một số ví dụ về những câu nói mà những người “chuyên gia gaslight” thường sử dụng bao gồm:

“Tôi nói như vậy vì tôi chỉ muốn tốt cho bạn thôi”

“Mình đã nói như vậy ư? Bạn có nhớ nhầm không vậy?”

“Tại sao bạn phải nghĩ nhiều vậy? Chuyện đó không đáng để quan tâm đến chút nào!”

3.2 Liên tục đổ lỗi

Người bị gaslighting luôn bị đổ lỗi

Một cách thao túng tâm lý khác thường là việc đổ lỗi cho người khác để thoát trách nhiệm. Trong bối cảnh gia đình, ví dụ, một số phụ huynh có thể quyết định đổ lỗi cho con cái của họ để chứng tỏ sự đúng đắn của họ. Tương tự, khi ở môi trường làm việc, không hiếm trường hợp người khác cố tình đổ lỗi cho bạn trong tình huống mà bạn không có trách nhiệm.

Hành vi này thường xuất phát từ nỗ lực tự bảo vệ và thể hiện sự trốn tránh trách nhiệm bằng cách tìm kiếm người khác để làm bia mặt và che đậy lỗi của họ.

3.3 Luôn bẻ cong sự thật

Người gaslighting luôn bẻ cong sự thật

Trái lại, việc thay đổi hoàn toàn bản chất của sự kiện thường là một phần quan trọng của hành vi gaslighting. Bằng cách lật ngược hoàn toàn sự thật, người thực hiện đẩy nạn nhân vào tình thế tự trách nhiệm và thúc đẩy họ tự hỏi liệu có vấn đề gì đó đúng với họ. Điều này có thể xảy ra khi người ta biến những thái độ làm việc tích cực của bạn thành tiêu cực mà không có lý do hoặc cơ sở.

3.4 Luôn khiến bạn cảm thấy tự ti

Người gaslighting luôn khiến bạn cảm thấy tự ti

Khi bạn đặt câu hỏi hoặc yêu cầu sự hướng dẫn từ đồng nghiệp, cấp trên hoặc bất kỳ ai đó, và bạn nhận được phản hồi như “Sao bạn lại hỏi điều đó?” hoặc “Điều đó không phải chuyện dễ dàng à?”, đây có thể được coi là một hình thức gaslighting. Những lời phê phán như vậy có thể khiến bạn cảm thấy mình phiền phức, không đủ năng lực hoặc thiếu vai trò quan trọng trong nhóm làm việc.

3.5 Giả vờ hay “quên”

Dấu hiệu bị gaslighting

Ngoài việc gạt phăng đi sự thật, một số người thường sử dụng việc “quên” như một cách để loại trừ hoặc vô hiệu hóa các cơ sở hoặc câu hỏi của bạn. Chẳng hạn, họ có thể “quên” thông báo cho bạn về cuộc họp nhóm vừa diễn ra hoặc “quên” về những đóng góp của bạn trong dự án chung. Hành vi này thường có mục tiêu là tránh trách nhiệm hoặc đánh đồng giá trị và nỗ lực của bạn.

Những tình huống như vậy đã xảy ra không ít trong môi trường công sở và có thể tạo ra sự bất công và khó khăn trong quá trình làm việc.

3.6 Luôn thích chỉ trích người khác

Luôn thích chỉ trích người khác

Khi bạn liên tục nhận được sự chỉ trích thay vì sự xây dựng, có thể rằng bạn đang trải qua gaslighting. Hậu quả của hành vi gaslighting trong tình huống này thường là tổn thương đối với lòng tự trọng và tạo ra sự thất vọng về bản thân. Việc bị chỉ trích mà không có sự hỗ trợ hoặc ý kiến xây dựng riêng biệt sẽ khiến bạn cảm thấy như mọi cố gắng đều vô nghĩa và bản thân không đủ năng lực, dẫn đến việc tự nghi hoặc tự hạn chế khả năng của mình.

3.7 Luôn tỏ về quan tâm để lý do biện hộ

Người gaslighting luôn tỏ về quan tâm để lý do biện hộ

Một số người thường sử dụng sự quan tâm hoặc yêu thương giả tạo để bào chữa hành động của họ. Họ có thể nói rằng họ làm như vậy hoặc nói như vậy chỉ vì lo lắng cho bạn, và điều này là một cách để tránh bị truy cứu khi bạn phát hiện ra các hành vi bất thường của họ.

3.8 Bị bàn tán tiêu cực

Người bị gaslighting hay bị nói xấu

Một tín hiệu khác cho thấy bạn có thể là nạn nhân của thao túng tâm lý là khi bạn cảm thấy người khác đang nói xấu về bạn.

Nếu có một người cụ thể nào đó đã chọn bạn làm đối tượng và đang có nỗ lực để đổ lên bạn các thông tin tiêu cực, họ có thể cố tình lan truyền những chuyện không tốt về bạn. Bằng cách làm cho người khác quay lưng và tạo ra sự tách rời xung quanh bạn, họ có thể tạo nên cảm giác cho bạn rằng bạn là người có vấn đề hoặc bạn là người xấu xa, đưa bạn vào tình trạng cảm giác cô lập và không được chấp nhận.

3.9 Không được tham gia vào các quyết định dự án quan trọng

Người bị gaslighting luôn bị bỏ rơi

Theo thời gian, từ những lần “quên” ban đầu, người thực hiện gaslighting có thể liên tục loại bỏ bạn khỏi những dự án quan trọng hoặc quyết định quan trọng.

Khi bạn cảm nhận rằng vai trò của mình đang dần bị coi thường và bạn không được tham gia vào các dự án hay quyết định quan trọng nữa, đây có thể là dấu hiệu rõ ràng của một tình huống gaslighting đang diễn ra.

4. Những hậu quả của việc gaslighting là gì?

Hậu quả của việc gaslighting

Sự ảnh hưởng của gaslighting lên tâm lý của một người có thể được thể hiện thông qua nhiều hành vi và tình trạng tinh thần:

• Tự đặt người khác lên trên và thực hiện quyết định chỉ để làm hài lòng họ.

• Thường xuyên xin lỗi, thậm chí khi không phải lỗi của mình.

• Tự nghi ngờ quyết định của mình và cảm thấy không tự tin.

• Liên tục kiểm tra lại lời nói và hành động của mình để đảm bảo rằng chúng “đúng.”

• Mất đi hứng thú đối với những hoạt động trước đây bạn thích.

• Cảm thấy giá trị bản thân lung lay nếu không làm theo ý người khác.

• Luôn cảm thấy công việc của mình không đủ tốt.

• Cảm thấy có điều gì đó không ổn nhưng không thể giải thích nó ra.

• Tìm cách nói dối để tránh bị chỉ trích hoặc lăng mạ.

• Bênh vực, biện hộ hoặc bênh vực người gaslighting bạn, thậm chí khi họ là nguồn của sự thao túng tâm lý.

5. Cách phòng ngừa gaslighting là gì?

5.1 Bơ luôn người gaslighting

Cách phòng ngừa gaslighting

Mục tiêu chính của những người thực hiện gaslighting thường là hạ thấp bạn và gây nghi ngờ về giá trị của bản thân bạn.

Do đó, thay vì dành quá nhiều thời gian và nỗ lực để tìm hiểu tại sao họ đối xử như vậy với bạn, quan trọng hơn là bạn cần tập trung vào việc chăm sóc bản thân và cố gắng bỏ qua những ảnh hưởng tiêu cực. Với những người có ý đồ xấu và luôn nỗ lực hủy hoại, việc cố gắng thay đổi họ thường trở nên vô ích và không đáng tốn thời gian.

5.2 Học cách quản lý công việc hiệu quả hơn

Học cách quản lý công việc hiệu quả hơn

Cách phòng ngừa gaslighting là gì? Trong môi trường công sở, người thực hiện gaslighting thường cố gắng sửa đổi hoặc lật ngược các lịch trình và công việc để tạo ra cơ hội để chỉ trích bạn. Vì vậy, khi làm việc, việc giữ lại tài liệu và bằng chứng cho những việc bạn đã hoàn thành có ý nghĩa quan trọng. Điều này giúp bạn bảo vệ sự thật và ngăn chặn họ khỏi việc bóp méo hoặc lệch lạc sự thực, từ đó đổ lỗi cho bạn.

5.3 Nhờ sự giúp đỡ của người khác

Nhờ sự giúp đỡ của người khác

Một cách để tự bảo vệ trước gaslighting là tìm sự hỗ trợ từ người ủng hộ bạn. Nếu bạn nhận thấy có ai đó cố gắng gaslight bằng cách tìm lỗi trong công việc của bạn, hãy yêu cầu một người có kiến thức hoặc trình độ tương tự để đưa ra phản hồi về công việc của bạn.

Nếu có ai đó muốn loại bỏ bạn khỏi các dự án quan trọng, bạn có thể nhờ một người bạn tin tưởng thông báo cho bạn về các sự kiện mà bạn không được thông báo. Sau đó, bạn có thể sử dụng thông tin này để đối phó với người đang thực hiện gaslighting.

5.4 Yêu thương bản thân

Hãy yêu bản thân

Trong mọi tình huống, điều quan trọng nhất là bạn phải xây dựng lòng tin vào bản thân. Khi bạn học cách lắng nghe và hiểu rõ mục tiêu và cơ sở hành động của mình, bạn sẽ trở nên vững vàng trong việc bảo vệ ý thức của mình, và không có ai có thể đánh đổ niềm tin của bạn.

5.5 Tìm môi trường mới

Tìm môi trường làm việc tích cực hơn

Sự xuất hiện của gaslighting thường phản ánh một môi trường làm việc độc hại. Nếu bạn cảm thấy môi trường này không còn phù hợp hoặc làm hại đến tâm hồn và tinh thần của bạn, một cách tốt nhất có thể là quyết định rời đi và tìm kiếm một nơi mới, nơi mà bạn có thể phát triển và tìm định hướng của bản thân mình một cách tích cực hơn.

Phía trên là tất tần tật những thông tin nghiên cứu của thpt-nguyenvancu-brvt.edu.vnvề gaslighting là gì. Mong rằng qua những nội dung này, các bạn đã hiểu rõ hơn về thuật ngữ gaslighting cũng như biết cách phòng tránh nó.